marcosoliveirahelena
Madame, la désignation "adverbe de fréquence" peut ne pas être la plus juste ; moi, je faisais tout simplement référence à des adverbes ("habituellemente", "d'ordinaire") qui exprime alors une idée de répétion. En outre, on m'a toujours appris (et, du moins, selon ce que j'ai lu), l'imparfait sert (dans un de ces multiples emplois) à passer l'idée de répétition dans le passé. Or, si l'on ressemble soit l'idée de passé du parfait lui-même, soit l'idée de répétion de ces adverbes, on parvient, grosso modo, à transmettre le même sens. Personnellement, je vois ne vois aucune différences entre les deux phrases suivantes :
Je mangeais des glaces.
J'ai habituellement mangé des glaces.
poenulus
L’indicatif parfait est utilisé en latin dans les portraits. Mais il n’est pas le seul, semble-t-il. Il serait intéressant de cerner les raisons qui font qu’un auteur latin recourt dans un même portrait tantôt à l’ind.parfait, tantôt à l’ind.mparfait même s’il apparaît que l’ind. parf est très souvent employé au début d’un portrait, comme s’il s’agissait d’une convention littéraire.
Ainsi Suétone: Statura fuit procera, uultu modesto ruborisque pleno, grandibus oculis, uerum acie hebetiore; praeterea pulcher ac decens, maxime in iuuenta, et quidem toto corpore, exceptis pedibus, quorum digitos restrictiores habebat; postea caluitio quoque deformis et obesitate uentris et crurum gracilitate, quae tamen ei ualitudine longa remacruerant. (Domitien, 18)
Forma fuit eximia et per omnes aetatis gradus uenustissima, quamquam et omnis lenocinii neglegens; in capite comendo tam incuriosus, ut raptim compluribus simul tonsoribus operam daret ac modo tonderet modo raderet barbam eoque ipso tempore aut legeret aliquid aut etiam scriberet.
Vultu erat uel in sermone uel tacitus adeo tranquillo serenoque, ut quidam e primoribus Galliarum confessus sit inter suos, eo se inhibitum ac remollitum quo minus, ut destinarat, in transitu Alpium per simulationem conloquii propius admissus in praecipitium propelleret. (Auguste, 79)
Auctoritas dignitasque formae non defuit ei, uerum stanti uel sedenti ac praecipue quiescenti, nam et prolixo nec exili corpore erat et specie canitieque pulchra, opimis ceruicibus; (Claude, 30)
Corpore fuit amplo atque robusto, statura quae iustam excederet; latus ab umeris et pectore, ceteris quoque membris usque ad imos pedes aequalis et congruens; sinistra manu agiliore ac ualidiore, articulis ita firmis, ut recens et integrum malum digito terebraret, caput pueri uel etiam adulescentis talitro uulneraret.
Colore erat candido, capillo pone occipitium summissiore ut ceruicem etiam obtegeret, quod gentile in illo uidebatur; facie honesta, in qua tamen crebri et subiti tumores, cum praegrandibus oculis et qui, quod mirum esset, noctu etiam et in tenebris uiderent, sed ad breue et cum primum e somno patuissent; deinde rursum hebescebant. (Tibère, 68)
Ou Salluste
- Les portraits de César et de Caton
Igitur iis genus aetas eloquentia prope aequalia fuere, magnitudo animi par, item gloria, sed alia alii. Caesar beneficiis ac munificentia magnus habebatur, integritate uitae Cato. Ille mansuetudine et misericordia clarus factus, huic seueritas dignitatem addiderat. Caesar dando subleuando ignoscendo, Cato nihil largiendo gloriam adeptus est. In altero miseris perfugium erat, in altero malis pernicies. Illius facilitas, huius constantia laudabatur. Postremo Caesar in animum induxerat laborare, uigilare; negotiis amicorum intentus sua neglegere, nihil denegare quod dono dignum esset; sibi magnum imperium, exercitum, bellum nouum exoptabat, ubi uirtus enitescere posset. At Catoni studium modestiae, decoris, sed maxime seueritatis erat; non diuitiis cum diuite neque factione cum factioso, sed cum strenuo uirtute, cum modesto pudore, cum innocente abstinentia certabat; esse quam uideri bonus malebat: ita, quo minus petebat gloriam, eo magis illum assequebatur. (Salluste, Cat, 54)
-Le portrait de Catilina.
L. Catilina, nobili genere natus, fuit magna ui et animi et corporis, sed ingenio malo prauoque. Huic ab adulescentia bella intestina caedes rapinae discordia ciuilis grata fuere, ibique iuuentutem suam exercuit. Corpus patiens inediae algoris uigiliae, supra quam cuiquam credibile est. Animus audax subdolus uarius, cuius rei libet simulator ac dissimulator, alieni appetens, sui profusus, ardens in cupiditatibus; satis eloquentiae, sapientiae parum. Vastus animus immoderata incredibilia nimis alta semper cupiebat. Hunc post dominationem L- Sullae libido maxima inuaserat rei publicae capiendae; neque id quibus modis assequeretur, dum sibi regnum pararet, quicquam pensi habebat. Agitabatur magis magisque in dies animus ferox inopia rei familiaris et conscientia scelerum, quae utraque iis artibus auxerat, quas supra memoraui. Incitabant praeterea corrupti ciuitatis mores, quos pessima ac diuersa inter se mala, luxuria atque auaritia, uexabant. Res ipsa hortari uidetur, quoniam de moribus ciuitatis tempus admonuit, supra repetere ac paucis instituta maiorum domi militiaeque, quo modo rem publicam habuerint quantamque reliquerint, ut paulatim immutata ex pulcherrima atque optima pessima ac flagitiosissima facta sit, disserere. (Sall, Cat, 5)
Cordialement
[supprimé]
1° Cicéron a écrit solitum est pour exprimer une habitude révolue en son temps (l'ostracisme à Athènes).
En français, on pourrait dire : "Pendant ces années-là, on eut l'habitude d'exiler les hommes politiques qui prenaient trop d'importance dans la cité". Cela dit, il pouvait utiliser l'imparfait, mais alors il aurait laissé entendre qu'il pouvait y avoir un lien - au moins subjectif - entre l'ostracisme et les circonstances "actuelles" dans lesquelles se trouvent les orateurs, ce qui n'est pas le cas.
2° Exemple d'imparfait utilisé pour décrire le cadre d'une bataille :
Collis erat leniter ab infimo adcliuis. Hunc ex omnibus fere partibus palus difficilis atque inpedita cingebat non latior pedibus quinquaginta... (César, BG VII, 19, éd. les Belles Lettres)
3° Exemple d'actions en cours d'accomplissement (imparfait), bornées par une action soudaine (parfait). On notera au passage le "cum inversum" :
Iamque haec facere noctu apparebant, cum matres familiae repente in publicum procurrerunt... (ibid. VII, 26).